Η καταπληκτική εξέλιξη της Υπερηχοτομογραφίας τα τελευταία χρόνια οδήγησε στη διάδοση της χρήσης της σε πολλούς τομείς της Ιατρικής, ένας από τους οποίους είναι και η Μαιευτική. Έτσι βλέπουμε την εμβρυομητρική Ιατρική να γίνεται υποειδικότητα της Μαιευτικής-Γυναικολογίας. Ο υπερηχοτομογράφος-ή υπέρηχος- είναι πλέον ένα διαγνωστικό εργαλείο απαραίτητο στο σύγχρονο μαιευτήρα για την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης.
Το πρώτο Υπερηχογράφημα
Το πρώτο υπερηχοτομογράφημα γίνεται λίγες εβδομάδες μετά τη δίαγνωση της εγκυμοσύνης ( περίπου 5-8 εβδομμάδες μετά την τελευταία έμμηνο ρύση) προκειμένου να πιστοποιηθεί η βιωσιμότητα του εμβρύου, να ελεγχθεί η καρδιακή του λειτουργία, να διαγνωσθεί έγκαιρα πιθανή πολύδυμη ή έκτοπη κύηση. Γίνεται αντιληπτό πόσο σημαντική είναι η διάγνωση πολύδυμης κύησης, όσον αφορά την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης. Είναι πολύ σημαντικό το πρώτο αυτό υπερηχογράφημα και για να οριστεί η πιθανή ημερομηνία τοκετού καθώς έχει αποδειχθεί πως όσο πιο νωρίς γίνεται η μέτρηση του μήκους του εμβρύου τόσο πιο ακριβής είναι ο προσδιορισμός της ηλικίας του.
Η Αυχενική Διαφάνεια
Ο πρώτος έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου πρέπει να γίνεται στο διάστημα μεταξύ 11-14 εβδομάδων κύησης. Στο στάδιο αυτό ελέγχονται αρκετές παράμετροι ανάπτυξης και μορφολογίας, όπως το μήκος του εμβρύου, η αδρή φυσιολογική καρδιακή λειτουργία, η οστεοποίηση του κρανίου, η ύπαρξη σπονδυλικής στήλης, το στομάχι, η ουροδόχος κύστη και η σωστή διάπλαση των άκρων. Σε αυτή τη φάση γίνεται και η μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας. Η μέτρηση αυτή είναι ο πλέον αξιόπιστος δείκτης χρωμοσωμικής ή συγγενούςς ανωμαλίας. Σε συνδυασμό με την ηλικία της μητέρας, τον ορμονικό έλεγχο και την ύπαρξη φυσιολογικού ρινικού οστού, η ακρίβεια της διάγνωσης φθάνει το 90-95%. Αν μια χρωμοσωμική ανωμαλία διαπιστωθεί σε αυτό το στάδιο της εγκυμοσύνης με τη λήψη δείγματος χοριακής λάχνης (δηλαδή πλακούντα) και οι γονείς αποφασίσουν να διακόψουν την κύηση για λόγους υγείας, αυτό γίνεται με πιο ανώδυνο τρόπο για την μητέρα απ’ ότι αν γινόταν σε μεταγενέστερο στάδιο.
Υπερηχογράφημα Β’ Επιπέδου
Το δεύτερο σημαντικό υπερηχογράφημα γίνεται μεταξύ 19-23 εβδομάδων. Εδώ ο έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου καθώς και μερικών παραμέτρων της εγκυμοσύνης είναι ενδελεχής. Στο λεγόμενο και Anomaly scan ελέγχουμε αναλυτικά και μετρούμε τα επιμέρους στοιχεία του εγκεφάλου, τα οστά του κρανίου και του προσώπου για πιθανό λαγόχειλο ή λυκόστομα και την αυχενική διαφάνεια για μια ακόμη φορά. Επίσης ελέγχουμε την καρδιά, τους πνεύμονες και το διάφραγμα, τα κοιλιακά όργανα και το ουροποιητικό σύστημα και φυσικά τα άνω και κάτω άκρα. Ολες αυτές οι μετρήσεις και οι έλεγχοι είναι σημαντικοί για την επιβεβαίωση της σωστής ανάπτυξης του εμβρύου και την διάγνωση καρδιακών ή άλλων συγγενών ανωμαλιών. Ελέγχουμε επίσης την ποσότητα του αμνιακού υγρού που περιβάλλει το έμβρυο, τη θέση του εμβρύου και του πλακούντα μέσα στη μήτρα. Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ σημαντικά γιατί μπορεί να επιφέρουν αλλαγή στον τρόπο και το χρόνο του τοκετού. Αν, για παράδειγμα, υπάρχει πρόδρομος πλακούντας, που σημαίνει ότι αυτός επικάθεται στον τράχηλο και μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία που θα απειλήσει την ζωή του εμβρύου, τότε είναι επιβεβλημένη η καισαρική τομή. Επίσης ελέγχεται ο ομφάλιος λώρος, ο οποίος τροφοδοοτεί το έμβρυο με αίμα. Τέλος ελέγχουμε το μήκος του τραχή λου της μήτρας προκειμένου να διαγνώσουμε σε πρώιμο στάδιο πιθανή ανεπάρκειά του. Αν ο τράχηλος έχει περιορισμένο μήκος, έχει περισσότερες πιθανότητες να διασταλλεί πριν την ώρα του και να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό. Με τη διάγνωση ενός κοντού τραχήλου σε πολλές περιπτώσεις προχωρούμε σε περίδεσή του με ράμα το οποίο αφαιρείται όταν πλέον το βρέφος είναι τελειόμηνο.
Doppler
Το υπερηχογράφημα Doppler (triplex μελέτη ροής των αγγείων) είναι ένας απο τους πιο σημαντικούς δείκτες της υγειούς κατάστασης του εμβρύου. Η μελέτη αυτή γίνεται στο τρίτο τρίμηνο της κύησης. Συνήθως πραγματοποιείται την 34η εβδομάδα, αλλά αρκετές φορές χρειάζεται να γίνει από πολύ νωρίτερα και να επαναλαμβάνεται τακτικά. Συνδυάζεται πάντα με τις μετρήσεις οι οποίες επιβεβαιώνουν την σωστή ανάπτυξη του εμβρύου. Αυτές είναι η μέτρηση των βασικών ανατομικών μεγεθών (αμφιβρεγματική διάμετρος, περίμετρος κεφαλής και κοιλιάς, μήκος μηριαίου οστού), η μέτρηση του αμνιακού υγρού, ο έλεγχος του πλακούντα, της κινητικότητας του εμβρύου, της καρδιακής λειτουργίας και της φυσιολογικής ανάπτυξης και λειτουργίας των συστημάτων και οργάνων (εγκέφαλος, ουροποιητικό και γαστρεντερικό σύστημα, πνεύμονες κλπ). Ο έλεγχος Doppler είναι η μελέτη της ροής των αγγείων σε πραγματικό χρόνο. Συνήθως αρκεί η μέτρηση των χαρακτηριστικών ροής της ομφαλικής αρτηρίας και φλέβας, αλλά αρκετά συχνά ελέγχεται η μέση εγκεφαλική αρτηρία και άλλα σημαντικά αγγεία όπως η αορτή και ο φλεβώδης πόρος. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα του Doppler είναι πως αποτελεί τον μοναδικό τρόπο ταυτόχρονου ελέγχου της τρέχουσας και της μελλοντικής υγείας του εμβρύου. Μπορούμε δηλαδή να πιστοποιήσουμε ότι για τις επόμενες ημέρες το έμβρυο θα βρίσκεται σε καλή κατάσταση και δεν διατρέχει κίνδυνο. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε περιπτώσεις πολύδυμης κύησης, ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης του εμβρύου, σακχαρώδους διαβήτη της κύησης και γενικά σε όλες τις περιπτώσεις όπου υπάρχει επιπλοκή ή και υποψία επιπλοκής της εγκυμοσύνης. Κατά συνέπεια το Doppler είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια του εξειδικευμένου μαιευτήρα, το οποίο μπορεί να ελέγξει την υγεία του εμβρύου σε πραγματικό χρόνο και να προβλέψει μεσοπρόθεσμη επιδείνωσή της σώζοντας έτσι μερικές φορές ακόμα και τη ζωή του.