Διάγνωση και αιτιολογία για το Συνδρόμο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ)
Η διάγνωση του ΣΠΩ βασίζεται σήμερα στην παρουσία καθοριστικών παραγόντων. Το 2003, η Ομάδα Εργασίας Consensus για το ΣΠΩ του Rotterdeam ESHRE/ASRM PCOS επιχείρησε να δώσει μερικά απλά κριτήριαταξινόμησης του ΣΠΩ:
- Διαταραχές της εμμηνορυσίας (ολιγοωορρηξία-ανωορρηξία)
2. Κλινικά και βιοχημικά σημεία υπερανδρογονισμού
3. Εντοπισμός τουλάχιστον μίας πολυκυστικής ωοθήκης στο υπερηχογράφημα
Η παρουσία 2 τουλάχιστοναπό αυτά τα κριτήρια επιτρέπει τη διάγνωση ΣΠΩ. Η αιτιολογία του ΣΠΩ είναι πολυπαραγοντικήκαι δεν είναι ακόμη σαφές σήμερα ποιο συμβάν ενεργοποιεί την αλυσιδωτή αντίδραση της παθολογίας.
Αυτό που φαίνεται βέβαιο είναι ότι, ανεξαρτήτως του αρχικού συμβάντος, προκαλείται μια κατάσταση υπερανδρογονισμού (υπερβολική παραγωγή ανδρικών ορμονών) που πιθανώς οφείλεται:
– Σε αυξημένη και εσφαλμένη δραστηριότητα των ωοθηκικών κυττάρων
– Σε οικογενή ενζυμικά ελαττώματα
– Σε αντίσταση στην ινσουλίνη (IR)
(κατάσταση στην οποία μια φυσιολογική συγκέντρωση ινσουλίνης έχει εξασθενημένες βιολογικές επιδράσεις)
Η ινσουλίνη παράγεται από το πάγκρεας και είναι η ορμόνη που επιτρέπει στα κύτταρα να χρησιμοποιούν τη γλυκόζη που υπάρχει στο αίμα. Στις γυναίκες με ΣΠΩ με φυσιολογική παγκρεατική λειτουργία, η μειωμένη βιολογική επίδραση της ινσουλίνης (αντίσταση στην ινσουλίνη), προκαλεί μια αντιρροπιστική υπερινσουλιναμία (το πάγκρεας παραπλανάται από τη συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα και παράγει ινσουλίνη) που συμβάλλει στον υπερανδρογονισμό. Η παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη δεν συνεπάγεται πάντοτε δυσανεξία στη γλυκόζη και η γλυκαιμία (συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα) μπορεί να είναι κανονική.
Συνδρόμο Πολυκυστικών Ωοθηκών :Διαταραχές
Οι πλέον εμφανείς διαταραχές στο ΣΠΩ είναι ενδοκρινολογικής και μεταβολικής φύσεως:
- Απουσία εμμηνορυσίας (αμηνόρροια) ή μη συχνή εμμηνορυσία (ολιγομηνόρροια)
Η έμμηνος ρήση εμφανίζεται συνήθως με συχνότητα 5-6 εβδομάδες, σε μερικές περιπτώσεις μόνο μία ή δύο φορές το χρόνο ή καθόλου
2. Στειρότητα
Η πλήρης ή σποραδική απουσία εμμηνορυσίας συσχετίζεται στο 70-80% των περιπτώσεων με απουσία ωορρηξίας
3. Υπερβολικό βάρος/παχυσαρκία
Παχυσαρκία παρατηρείται στο 30% με 75% των γυναικών με ΣΠΩ. Παρατηρείται αύξηση του σπλαγχνικού λίπους, δηλ. περιφέρεια μεγαλύτερη από 88 εκατοστά. Η αντίσταση στην ινσουλίνη εμποδίζει τα κύτταρα να χρησιμοποιήσουν τα σάκχαρα που περιέχονται στο αίμα, τα οποία αποθηκεύονται έτσι με τη μορφή λίπους
4. Ακμή και σμηγματόρροια
Η σμηγματόρροια συνδέεται με το γεγονός ότι οι σμηγματογόνοι αδένες υπερδιεγείρονται λόγω των ανδρογόνων και παράγουν υπερβολική ποσότητα σμήγματος. Η ακμή, αντιθέτως, προκαλείται από το φράξιμο των πόρων του δέρματος, με φλεγμονή και σχηματισμό πύου εντός του πόρου. Ο υπερανδρογονισμός επιφέρει τροποποιήσεις στη σύνθεση του σμήγματος, με συμφόρηση εντός του πόρου (φαγέσωρες)
5. Αλωπεκία
Αραίωση των τριχών της κεφαλής με ατροφία των θυλάκων των τριχών
6. Αρτηριακή υπέρταση, ελαττώματα ινωδόλυσης
Αυτές οι αλλαγές προκαλούν αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, αλλά καθώς οι μεταβολικές αλλαγές σε νεαρά άτομα δεν είναι έντονες και καθίστανται εμφανείς μόνο μετά την εμμηνόπαυση, πολλές φορές υποεκτιμώνται. Η πιο συνηθισμένη αλλαγή παρατηρείται στο προφίλ λιπιδίων, με αύξηση των τριγλυκεριδίων και μείωση της χοληστερόλης HDL.
Συνδρόμο Πολυκυστικών Ωοθηκών και διαταραχές του θυρεοειδούς
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, οι γυναίκες που πάσχουν από το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών παρουσιάζουν, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, προβλήματα στο θυρεοειδή. Παραδείγματος χάριν, έχει αποδειχθεί ότι πολλές γυναίκες με ΣΠΩ έχουν υποθυρεοειδισμό. Ο θυρεοειδής αδένας βρίσκεται στη βάση του λαιμού απέναντι από την τραχεία. Αυτός ο αδένας παράγει και απελευθερώνει δύο σημαντικές ορμόνες: τη θυροξίνη (T4) και την τριϊωδοθυρονίνη (T3), που ελέγχουν το μεταβολισμό.
Ο υποθυρεοειδισμός είναι μια δυσλειτουργία που προκαλείται από τη μείωση της παραγωγής των ορμονών θυροξίνη (T4) και τριϊωδοθυρονίνη (T3), η οποία επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές στο μεταβολισμό, μεταξύ των οποίων, αλλαγές στην όρεξη, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, νοητική αδράνεια και υπνηλία.
Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει πτώση του επιπέδου των σφαιρινών που συνδέονται με τις ορμόνες του φύλου (SHBG), που με τη σειρά της, οδηγεί σε αύξηση των συγκεντρώσεων της τεστοστερόνης, ενός από τους παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση ορισμένων συμπτωμάτων του ΣΠΩ, π.χ. στειρότητα, πολυκυστικές ωοθήκες, υπερτρίχωση και ακμή.
Επιπλέον, οι γυναίκες με ΣΠΩ μπορεί να έχουν προδιάθεση «επικράτησης των οιστρογόνων» με αποτέλεσμα τα υπερβολικά υψηλά επίπεδα οιστρογόνων να περιορίζουν την αποτελεσματικότητα των ορμονών του θυρεοειδούς.
Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, το ένα τρίτο περίπου των ασθενών που πάσχουν από ΣΠΩ έχουν αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια, που συσχετίζεται ενδεχομένως με υποθυρεοειδισμό ή με κίνδυνο για εμφάνιση υποθυρεοειδισμού στο μέλλον. Ο υποθυρεοειδισμός, αν δεν αντιμετωπιστεί, επιδεινώνει και τις άλλες πτυχές του συνδρόμου, ειδικότερα, το μεταβολισμό και τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψιν και το αντίθετο, δηλ. ότι μια ασθενής με υποθυρεοειδισμό μπορεί να έχει και ΣΠΩ. Συχνά, επίσης, παρουσιάζονται αλλαγές στο μεταβολισμό του ασβεστίου με ανεπάρκεια βιταμίνης D3.
Συμπτώματα προβλημάτων στον θυρεοειδή:
- Κόπωση
- Αύξηση του σωματικού βάρους
- Εξάψεις ή/και δυσανεξία στο κρύο
- Συχνές ημικρανίες
- Δέρμα και μαλλιά με ξηρότητα ή αποφολίδωση
- Δυσκοιλιότητα
- Ευερεθιστότητα, άγχος και κρίσεις πανικού
- Τριχόπτωση
- Κατακράτηση υγρών
- Μείωση της ερωτικής επιθυμίας
- Αύξηση της τεστοστερόνης
Αν μια γυναίκα πάσχει από το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών, συνιστάται η επιβεβαίωση της καλής λειτουργίας του θυρεοειδούς με μέτρηση της TSH. Η TSH είναι μια ορμόνη που παράγεται από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης και ελέγχει την εκκριτική δραστηριότητα των ορμονών του θυρεοειδούς, αυξάνοντας την παραγωγή τους.
Στην περίπτωση ήπιου υποθυρεοειδισμού, η διάγνωση είναι ίσως πιο δύσκολη και απαιτούνται πιο πολύπλοκες εργαστηριακές εξετάσεις και όχι μόνο μέτρηση της TSH, π.χ. έλεγχος της θερμοκρασίας σώματος για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο και προσεκτική εκτίμηση των συμπτωμάτων και του κλινικού ιστορικού της ασθενούς.
Αλλά γιατί είναι συνηθισμένο να συνυπάρχουν Συνδρόμο Πολυκυστικών Ωοθηκών και ασθένειες του θυρεοειδούς;
Δεν μπορεί να δοθεί μια οριστική απάντηση, αν και υπάρχουν πολλές εμπεριστατωμένες συσχετίσεις. Ο θυρεοειδής και οι ωοθήκες αποτελούν μέρος του ενδοκρινικού συστήματος. Επιπλέον, η αντίσταση στην ινσουλίνη, που είναι πολύ συχνή σε γυναίκες που πάσχουν από ΣΠΩ, συνδέεται με τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Η αύξηση της παραγωγής TSH συσχετίζεται με αύξηση της
αντίστασης της ινσουλίνης.
Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί και να τεθεί υπό έλεγχο με φάρμακα. Όταν ο θυρεοειδής λειτουργεί σωστά, περιορίζονται και τα συμπτώματα του ΣΠΩ. Τέλος, η σωστή διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στη θεραπεία του ΣΠΩ και των διαταραχών του θυρεοειδούς και συντελεί στη μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη.
Βιβλιογραφία
Bruce Jancin “PCOS Strongly Linked to Autoimmune Thyroiditis: Thyroid function tests advised in PCOS – Prevalence is Fourfold Higher”. OB/GYN News. 1 Οκτωβρίου 2001.
Ghosh, S et al, Subclinical hypothyroidism: a determinant of polycystic ovary syndrome, Horm Res, 1993, 39(1-2):61-6. id Disease Remain Undiagnosed” . Ιανουάριος 2003.
Thyroid Disease, An Overview of Hypothyroidism and Hyperthyroidism, Της Nicole Galan, RN,About.com Guide. Obesità e syndrome dell’ovaio policistico, Decio Armanini, Francesco Giorgino e Cristina Fiore. Τμήμα Ιατρικών Επιστημών και Χειρουργικής – Κλινική Ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήμιο Πάντοβα-Ιταλική Ομοσπονδία Γυναικολογίας και Μαιευτικής