Τι είναι το εμβόλιο HPV;
Στην Ελλάδα έχουμε σε εφαρμογή ένα νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ), με ημερομηνία 22-1-2015, που επαληθεύει την αναγκαιότητα της αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης του ελληνικού πληθυσμού έναντι του ιού HPV.
Έτσι πλέον ο εμβολιασμός συστήνεται σε ακόμα μικρότερη ηλικία στους έφηβους, από τα 11 έτη. Τα εμβόλια έναντι του HPV χορηγούνται σε 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών (σχήμα 0, 6) σε κορίτσια ηλικίας 11 εώς 15 ετών. Εφόσον η έναρξη του εμβολιασμού γίνει μετά τη συμπλήρωση του 15ου έτους, χορηγούνται 3 δόσεις εμβολίου (σχήμα 0, 1-2, 6 μήνες). Σε περίπτωση που οι 2 δόσεις γίνουν σε μεσοδιάστημα μικρότερο των 6 μηνών απαιτείται και η 3η δόση μετά τους 6 μήνες.
Σύμφωνα με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών το εμβόλιο έναντι του HPV συνιστάται και στις γυναίκες 18-26 ετών (τρεις δόσεις) και θα χορηγείται δωρεάν μέχρι 31/12/2016, ενώ ακολούθως (από το 2017) θα πρέπει να πληρώνεται εξ’ ολοκλήρου από την ασφαλιζόμενη. Συνεπώς οι γυναίκες 18-26 ετών, προκειμένου να επωφεληθούν από το προνόμιο της δωρεάν χορήγησης του εμβολίου, θα πρέπει να εμβολιαστούν άμεσα.
Εδώ και λίγο καιρό υπάρχει ένα προφυλακτικό εμβόλιο εναντίον της μόλυνσης από τον ιό HPV. Αυτό περιέχει μόνο πρωτείνες της κάψας του ιού και όχι γενετίκο υλικό (DNA)και κατά συνέπεια δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο (ούτε σε ήπια μορφή, όπως συμβαίνει με άλλα εμβόλια που περιέχουν εξασθενημένα στελέχη μικροβίων ). Το εμβόλιο αυτό, προκαλώντας την δημιουργία ειδικών αντισωμάτων ,παρέχει προστασία εναντίον 4 τύπων του HPV και συγκεκριμένα των τύπων «χαμηλού κινδύνου» 6 και 11, που ευθύνονται για το ~90% των κονδυλωμάτων και των τύπων «υψηλού κινδύνου» 16 και 18, που ευθύνονται για το ~70% των περιπτώσεων του καρκίνου του τραχήλου. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι μια γυναίκα,παρ’όλο που έχει εμβολιασθεί, μπορεί αργότερα να μολυνθεί από κάποιον άλλο ογκογόνο τύπο του HPV (εκτός των τύπων 16 και 18 που περιέχει το εμβόλιο ) και έτσι να κινδυνεύει να εμφανίσει αλλοιώσεις στον τράχηλο.
Εμβόλιο HPV :Ποιός πρέπει να εμβολιασθεί και πότε;
Το εμβόλιο HPV δεν έχει θεραπευτική δράση και επομένως δεν χορηγείται για τη θεραπεία των προκαρκινικών αλλοιώσεων ή του καρκίνου του τραχήλου ή των κονδυλωμάτων. Ιδανικά,το εμβόλιο πρέπει να γίνεται πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, επειδή μέχρι τότε ο οργανισμός δεν έχει εκτεθεί ακόμη στον ιό. Επιπλέον,η απάντηση του οργανισμού στο εμβόλιο (η δημιουργία δηλαδή αντισωμάτων )είναι πολύ μεγαλύτερη στις μικρές ηλικίες. Για τους δύο αυτούς λόγους συστήνεται να εμβολιάζονται τα κορίτσια ηλικίας 11-14 ετών. Προς το παρόν δεν υπάρχει σαφής οδηγία για εμβολιασμό των αγοριών και ο εμβολιασμός τους είναι προαιρετικός. Το εμβόλιο ενδείκνυται επίσης και για κορίτσια και νέες γυναίκες 15-26 ετών, που δεν εμβολιάστηκαν σε μικρότερη ηλικία.
Μια γυναίκα που έχει ήδη σεξουαλικές επαφές μπορεί να κάνει το εμβόλιο HPV;
Ναι, μπορεί. Πρέπει όμως να τονισθεί πως μια γυναίκα που έχει σεξουαλικές επαφές έχει πιθανότητες να έχει έρθει ήδη σε επαφή με κάποιο τύπο του ιού HPV. Η προστασία που παρέχει σε αυτήν την περίπτωση το εμβόλιο είναι πιθανόν ελαττωμένη. Έτσι, π.χ.,εάν έχει ήδη προσβληθεί από έναν από τους 4 τύπους του ιού που καλύπτει το εμβόλιο ,αυτό θα την προφυλάξει από τους άλλους 3 τύπους ,αλλά όχι από τον ιό μες τον οποίο έχει έρθει ήδη σε επαφή.Δηλαδή, δεν αποκλείεται στο μέλλον να εμφανισθεί κάποια βλάβη (κονδύλωμα ή προκαρκινική αλλοίωση ή και καρκίνο στον τράχηλο) που θα οφείλεται στο στέλεχος του ιού με το οποίο είχε έρθει παλαιότερα σε επαφή.
Εμβόλιο HPV :Μπορεί μια γυναίκα να ελέγξει εάν έχει προσβληθεί από τον HPV προτού κάνει το εμβόλιο;
Η ανίχνευση του ιού στον τράχηλο της μήτρας μπορεί να γίνει με το λεγόμενο HPV-DNA test ,μια εξέταση με διαδικασία λήψης παρόμοια με αυτήν του τεστ Παπανικολάου. Με αυτήν τη εξέταση μπορούμε να ελέγξουμε εάν η γυναίκα έχει αυτήν τη στιγμή λοίμωξη με κάποιον τύπο του HPV. Αντίθετα, μέχρι σήμερα ,δεν υπάρχουν αξιόπιστες δοκιμασίες ανίχνευσης αντισωμάτων εναντίον του HPV στο αίμα , που να δείχνουν αν έχει προηγηθεί στο παρελθόν μια HPV –λοίμωξη, όπως συμβαίνει με άλλες λοιμώξεις (π.χ. ερυθρά ) . Έτσι, γενικά δεν είναι απαραίτητο για μια γυναίκα να κάνει HPV-DNA test πριν το εμβόλιο ,αλλά αν το κάνει θα μπορέσει ο γιατρός της να την ενημερώσει πιο σωστά για την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
Εμβόλιο HPV :Πώς γίνεται ο εμβολιασμός και ποια είναι η διάρκεια προστασίας;
Ο εμβολιασμός γίνεται σε τρείς δόσεις : 1η δόση: τώρα, 2η δόση: 2 μήνες μετά την 1η δόση, 3η δόση: 6 μήνες μετά την 1η δόση. Πλήρης προστασία παρέχεται 1 μήνα μετά τη χορήγηση και της 3ης δόσης. Το εμβόλιο χορηγήται με ενδομυική ένεση στο δελτοειδή βραχίονα ή στην προσθιοπλαγία περιοχή του μηρού. Προς το παρόν τα δεδομένα παρέχουν στοιχεία για διάρκεια προστασίας μέχρι 5 έτη. Δέν γνωρίζουμε εάν θα έιναι αναγκαία μια αναμνηστική δόση στο μέλλον.
Εμβόλιο HPV :Υπάρχουν παρενέργειες ή ανεπιθύμητες αντιδράσεις από τον HPV-εμβολιασμό;
Το HPV εμβόλιο αποδείχτηκε μέχρι σήμερα πολύ ασφαλές και δεν εμφανίζει αυξημένη συχνότητα κάποιων παρενεργειών ή ανεπιθύμητων ενεργειών σε σχέση με άλλα εμβόλια που γίνονται στις ίδιες ηλικιακές ομάδες. Έχουν περιγραφεί ήπια ενοχλήματα όπως : ήπιος πόνος ,κνησμός , ερυθρότητα ή οίδημα στο σημείο του εμβολιασμού, δεκατική πυρετική κίνηση και σπάνια πυρετός πάνω από 38ΟC.Σε ό,τι αφορά στις περιπτώσεις απώλειας συνείδησης και τάσεων λιποθυμίας μετά τη χορήγηση του εμβολίου, πρέπει να σημειωθεί πως αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συχνά όταν εμβολιάζονται άτομα που βρίσκονται στην εφηβική ηλικία.Συστήνεται η χορήγηση του εμβολίου να γίνεται με την γυναίκα να είναι καθιστή ή ξαπλωμένη,καθώς και η παραμονή της επί 15/λεπτό στο χώρο του ιατρείου μετά τον εμβολιασμό.
Μέχρι στιγμής, μετά από την χορήγηση άνω των 2.000.000 δόσεων του εμβολίου στις ΗΠΑ αναφέρθηκαν ορισμένες ανεπιθύμητες αντιδράσεις στην συντριπτική τους πλειοψηφία σαν αυτές που αναφέρονται που αναφέρονται πιό πάνω.Εμφανίστηκαν επίσης 3 περιπτώσεις του συνδρόμου παράλυσης Guillain –Barre , το οποίο, ανεξάρτητα από εμβολιασμό, εμφανίζεται ούτως ή άλλως στον γενικό πληθυσμό με μεγαλύτερή συχνότητα. Έτσι η παρουσία του δεν συσχετίστηκε με τον HPV-ενβολιασμό. Επειδή τα δεδομένα σχετικά με την δράση του εμβολίου στην κύηση είναι περιορισμένα , η χορήγηση του σε έγκυες γυναίκες πρέπει να αποφεύγεται. Ο HPV –εμβολιασμός επί υπάρχουσας εγκυμοσύνης δεν αποτελεί ένδειξη για διακοπή της κύησης .Οι θηλάζουσες μητέρες μπορούν να εμβολιασθούν.Άτομα με έντονη αλλεργική προδιάθεση ή με εμφάνιση αλλεργικών αντιδράσεων στα συστατικά που εμπεριέχονται στο εμβόλιο είναι προτιμότερο να μην εμβολιάζονται.Δεν έχουν περιγραφεί περιπτώσεις σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης –αναφυλαξίας ή θανάτου από το εμβόλιο. Παρά ταύτα, το εμβόλιο συνεχίζει πάντα να παρακολουθείται για την πιθανή εμφάνιση σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων στο μέλλον.
Εμβόλιο HPV :Μετά τον εμβολιασμό χρειάζεται προληπτικός έλεγχος με τεστ Παπανικολάου όπως γινόταν μέχρι σήμερα;
Σαφέστατα, ναι! Το εμβόλιο δεν υποκαθιστά τον τακτικό προληπτικό έλεγχο του τραχήλου της μήτρας .Όπως αναφέρθηκε ,το εμβόλιο προστατεύει σε ποσοστό 90% από τις κονδυλωματικές βλάβες και σε ποσοστό 70% από τον καρκίνο του τραχήλου.Υπάρχει δηλαδή και ένα ποσοστό 30% των καρκίνων του τραχήλου που οφείλεται σε άλλους ογκογόνους τύπους του ιού HPV και φυσικά δεν καλύπτεται από τα υπάρχοντα εμβόλια. Για το λόγο αυτό ο τακτικός προληπτικός έλεγχος με το τεστ Παπανικολάου πρέπει οπωσδήποτε να συνεχίσει να γίνεται.
Εμβόλιο HPV :Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ;
Σε ολόκληρο τον κόσμο εμφανίζονται κάθε χρόνο ~470.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και ~230.000 γυναίκες πεθαίνουν ετησίως από την ασθένεια αυτή. Είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου γυναικών απο καρκίνο στον κόσμο.Στην Ευρώπη ~30.000 γυναίκες εμφανίζουν κάθε χρόνο καρκίνο τραχήλου της μήτρας και ~15.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από την νόσο αυτή (~100 στην Ελλάδα ). Με άλλα λόγια ,3 γυναίκες κάθε ώρα χάνουν σήμερα την ζωή τους στην προηγμένη Ευρώπη από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας , δηλ. από μία νόσο που είναι δυνατό να προληφθεί σχεδόν 100%.
Εμβόλιο HPV :Πού οφείλεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus-HPV) και προκαλείται από την μόλυνση της γεννητικής περιοχής με συγκεκριμένους τύπους του ιού αυτου.Πρακτικά, δεν υπάρχει περίπτωση καρκίνου τραχήλου της μήτρας που να μην οφείλεται στον ιό HPV!Υπάρχουν πάνω από 150 τύποι του ιού και ~40 από αυτούς μπορούν να προσβάλλουν τη γεννητική περιοχή ( οι άλλοι προσβάλλουν τη στοματική κοιλότητα ,το λάρυγγα ,το δέρμα κλπ).Μερικοί απο αυτούς (όπως οι τύποι 6 και 11) αναφέρονται ως «χαμηλού κινδύνου» διότι συνήθως προκαλούν τα γνωστά καλοήθη κονδυλώματα (δηλ. επάρματα του δέρματος ή του επιθηλίου ). Αντίθετα ,περίπου 15 τύποι ( με συνηθέστερους τους 16 και 18) αναφέρονται ως «υψηλού κινδύνου» ή «ογκογόνοι» («καρκινογόνοι») διότι μπορει να προκαλέσουν κυτταρικές αλλοιώσεις , που εάν εξελιχθούν μπορεί να οδηγήσουν μετά από χρόνια σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Οι τύποι 16 και 18 ευθύνονται για το 70% περίπου των περιπτώσεων καρκίνου και για το ~60% των περιπτώσεων προκαρκινικών αλλοιώσεων που παρατηρούνται στον τράχηλο της μήτρας (CIN2 και CIN3).
Εμβόλιο HPV :Τι σημαίνει να μολυνθεί κανείς από τον ιό HPV;
Η μόλυνση από κάποιον τύπο του ιού HPV είναι πάρα πολύ συνηθισμένη. Περίπου το 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών και το 50% των ανδρών υπολογίζεται πως θα προσβληθούν σε κάποια στιγμή της ζωής τους από κάποιο τύπο HPV! Η μόλυνση από τον HPV συνδέεται κατά κανόνα με τη σεξουαλίκη πράξη. Η λοίμωξη μπορεί να παραμείνει σε λανθάνουσα μορφή για χρόνια. Η χρήση προφυλακτικού μειώνει τον μόλυνσης δεν προστατεύει όμως απόλυτα,επειδή ο HPV μπορεί να μεταδοθεί και με την δερματική επαφή στην περιοχή των γεννητικών οργάνων.Πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό πως η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που θα προσβληθούν από κάποιον τύπο HPV,δεν θα παρουσιάσει ποτέ κάποια αλλοίωση στα κύτταρα του τραχήλου. Στο 75% περίπου των περιπτώσεων η λοίμωξη θα υποχωρήσει από μόνη της σε ένα διάστημα από 8 έως 18 μήνες. Στις υπόλοιπες,βέβαια , περιπτώσεις η HPV –λοίμωξη θα παραμείνει επί χρόνια και σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (1-5%) μπορεί να οδηγήσει σε προκαρκινικές ή καρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας ( αν η γυναίκα κάνει τακτικά τεστ Παπανικολάου, αυτές οι αλλοιώσεις θα αναγνωρισθούν έγκαιρα και θα θεραπευτούν από τον γιατρό).